Τα ξημερώματα της 28 Ιουνίου 1969 έγινε εισβολή των ειδικών δυνάμεων της αστυνομίας στο gay bar “Stonewall” της Νέας Υόρκης, με πρόφαση την παράνομη πώληση οινοπνεύματος.
Οι συλλήψεις και η βία που ακολούθησε προκάλεσαν την αντίδραση των θαμώνων, η οποία συνεχίστηκε τις επόμενες ημέρες, οδηγώντας στον σχηματισμό του “Gay Απελευθερωτικού Μετώπου” (Gay Liberation Front). Ανάμεσα στις διεκδικήσεις του ήταν η προστασία των LGBT ατόμων στον εργασιακό χώρο, η ανάκληση των αναχρονιστικών νόμων περί σοδομισμού και η θέσπιση νομοθεσίας κατά των διακρίσεων.
Σύμφωνα με τον ιστορικό David Carter, ο οποίος έγραψε σχετικό βιβλίο, η κληρονομιά που άφησε το Stonewall έιναι «η συνεχιζόμενη πάλη για την LGBT ισότητα». Η 28η Ιουνίου θεωρήθηκε ορόσημο στην ιστορία του ομοφυλοφιλικού κινήματος κι έτσι καθιερώθηκε έκτοτε ο Ιούνιος ως Μήνας LGBT Υπερηφάνειας.
Στο πλαίσιο του Μήνα Υπερηφάνειας, θα κάνω μια σύντομη ανασκόπηση του πώς η ψυχιατρική κοινότητα πραγματεύτηκε το ζήτημα της ομοφυλοφιλίας, επισημαίνοντας το ρόλο των διεκδικήσεων μεμονωμένων ατόμων και συλλογικοτήτων στην αποψυχιατρικοποίησή της και την αλλαγή της στάσης του κοινού απέναντι στο θέμα.
Ο όρος ομοφυλόφιλος
Ο όρος «ομοφυλόφιλος» έγινε δημοφιλής στα τέλη του 19ου αιώνα μέσω ενός ψυχιάτρου, του Γερμανού Richard von Krafft-Ebing. Μέχρι τότε κυριαρχούσε ο όρος «σοδομίτης», ο οποίος είχε μια ηθική χροιά, περίπου σαν να χαρακτηρίζονταν κάποιος ως «μέθυσος» ή «χαρτοπαίκτης», στηριζόταν όμως αμιγώς στη συμπεριφορά.
Αντίθετα, ο «ομοφυλόφιλος» ήταν μια ιατρική κατάσταση, μια ασθένεια που θα έπρεπε είτε να θεραπευτεί, είτε να διωχθεί ποινικά. Επρόκειτο για έναν ιατρικό όρο, επιστημονικοφανή, που όμως εμπεριείχε όλες τις προκαταλήψεις της εποχής γύρω από το θέμα.
Οι κοινωνικές αυτές προκαταλήψεις άργησαν πολύ να αλλάξουν. Παρότι ο πατέρας της ψυχανάλυσης Sigmund Freud είχε ήδη επισημάνει από το 1935 ότι η ομοφυλοφιλία δεν είναι ασθένεια, ούτε χρειάζεται θεραπεία, τις δεκαετίες του ’50 και του ’60, διάφορες μορφές «θεραπείας» της ομοφυλοφιλίας εφαρμόστηκαν από την ιατρική κοινότητα. Ορισμένες μάλιστα από αυτές ήταν εξευτελιστικές και επιβλαβείς για την υγεία, όπως η «θεραπεία αποστροφής» με ηλεκτροσόκ.
Η κατάργηση της ομοφυλοφιλίας από τη λίστα των ψυχικών διαταραχών
Λίγα χρόνια μετά τα γεγονότα του Stonewall, το 1972, ένας ασυνήθιστος ομιλητής συμμετείχε στο ετήσιο συνέδριο της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρείας. Φορώντας μια αστεία λαστιχένια μάσκα για να διαφυλάξει την ανωνυμία του, ο επονομαζόμενος ως «Dr. Henry Anonymous» παρουσιάστηκε ως ομοφυλόφιλος ψυχίατρος.
Μιλώντας για τον κοινωνικό αποκλεισμό που είχε δεχτεί εξαιτίας του σεξουαλικού του προσανατολισμού, υποστήριξε την άμεση κατάργηση της ομοφυλοφιλίας από τη λίστα των ψυχικών διαταραχών. Η ιδιαίτερη ομιλία του John Fryer, όπως ήταν το πραγματικό του όνομα, πυροδότησε μια σειρά έντονων συζητήσεων και αντιπαραθέσεων.
Τελικά, σε ψηφοφορία της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρείας το 1973 αποφασίστηκε η κατάργηση της ομοφυλοφιλίας από τη λίστα των ψυχικών διαταραχών. Στην πραγματικότητα όμως καταργήθηκε οριστικά το 1987 από το αμερικάνικο ταξινομικό σύστημα DSM-III-R και το 1992 από το ICD-10 του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, ενώ υπάρχουν χώρες που ακόμα ταξινομούν την ομοφυλοφιλία στις ψυχικές διαταραχές, όπως η Ινδονησία.
Η κυρίαρχη οπτική αλλάζει
Γίνεται εύκολα κατανοητό ότι η οπτική της ψυχιατρικής κοινότητας διαμορφώνεται από τις κοινωνικές αντιλήψεις που επικρατούν σε έναν δεδομένο τόπο και χρόνο και δεν είναι καθόλου σταθερή, αλλά μεταβαλλόμενη.
Σε αρκετές περιπτώσεις, όπως στην προαναφερόμενη, ο ψυχιατρικός λόγος δε διατήρησε την απαραίτητη επιστημονική ουδετερότητα, υποστηρίζοντας πολιτικές και κοινωνικές σκοπιμότητες. Αυτό αποτελεί ξεκάθαρη παρανόηση, καθώς οι γιατροί δεν είναι ούτε νομοθέτες, ούτε κριτές.
Είναι ενθαρρυντικό το γεγονός ότι στο πλαίσιο των γενικότερων κινητοποιήσεων για τα LGBT δικαιώματα, η άποψη και η στάση της ψυχιατρικής κοινότητας άλλαξε σταδιακά, έστω και με αδικαιολόγητη καθυστέρηση.
Είναι καθήκον μας, από οποιοδήποτε πόστο, να διεκδικούμε την ισότητα όλων των ανθρώπων, ανεξαρτήτως εθνικότητας, φύλου ή σεξουαλικού προσανατολισμού. Ο δρόμος έχει τη δική μας ιστορία!
Πρώτη δημοσίευση: Πύλη Ψυχολογίας – Psychology.gr